Zakład psychiatryczny Zofiówka w Otwocku

Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów „Zofiówka” – zbudowany w 1907, otwarty oficjalnie w 1908 szpital i sanatorium w Otwocku.

Szpital powstał z inicjatywy Towarzystwa Opieki nad Umysłowo i Nerwowo Chorymi Żydami. Początkowo znajdował się przy ulicy Wólczanskiej, następnie Jana Kochanowskiego. Trzydziestomorgowy teren kupiono za biżuterię ofiarowana przez Zofię Endelmanową. Jego głównym organizatorem był Samuel Goldflam, który kierował szpitalem do 1926. Początkowo lecznica miała 95 łóżek.

W 1910 powstał kolejny pawilon, przeznaczony dla kobiet, a w 1926 dobudowano jeszcze jeden. W 1935 był to już duży zakład, na 275 łóżek. Do Zofiówki, zawdzięczającej swą nazwę imieniu fundatorki, trafiali niezamożni w większości Żydzi, których leczono bezpłatnie. Utrzymanie pewnej, niewielkiej liczby chorych, finansowały ich rodziny, lub gminy prowincji, z których pochodzili pacjenci. Leczenie schorzeń nerwowych i psychicznych w podobnych zakładach było wówczas nowością. W 1900 w Niemczech powstała pierwsza tego typu placówka w Europie – mieściła się w Zehlendorf pod Berlinem. W otwockim sanatorium stawiano na przywrócenie pacjentów społeczeństwu, a ważnym elementem terapii była praca.

Kolejnymi kierownikami szpitala byli Gotlib Kremer i Rafał Becker. W latach 1930 było to największe sanatorium w Otwocku[3]. W zakładzie wykorzystywano nowa wówczas metodę uspołeczniania chorych przez pracę. W 1932 roku dyrektorem szpitala został psychiatra Jakub Frostig, a jego zastępcą był Izaak Frydman.

W czasie okupacji Zofiówka mieściła się na terenie getta „Kuracyjnego” w Otwocku. W 1940 roku panowały tam głód i straszne warunki. Zofiówka była pod zarządem nazistowskiego lekarza Josta Walbuma. Był to z rozkazu Niemców jedyny zakład dla umysłowo chorych Żydów na terenie Guberni. W 1941 znajdowało się tam 350 chorych. We wrześniu 1941 roku do szpitala trafili pacjenci krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. dr. Józefa Babińskiego[4]. W czasie likwidacji getta w Otwocku od 19 sierpnia 1942 roku w szpitalu zamordowano około 110-140 osób; część rozstrzelano na miejscu, resztę wywieziono do Treblinki. Ukraińcy spędzili chorych i personel do pawilonu I „Zofiówki”. W czasie likwidacji szpitala część personelu była w stanie uciec karetką sanitarną do Warszawy. Wyjechał dr Stefan Miller z żoną, a samobójstwo popełnił dr Maślanko, dr Lewinówna, a także szef „Zofiówki” – dr Włodzimierz Kaufman, dr Dorota Lewi i kilku innych lekarzy. więcej

Fot. FotoFiP Opuszczone miejsca